اخلاق معاشرت (۵)(به بهانه‌ی ماه مبارک رمضان)
دست دادن
گفتیم که «مصافحه»، «دوستىآور»، « کدورتزدا » و « محبتآفرین » است. ما علاقه‌ی خود و صمیمیت را با دست‌دادن ابراز مىکنیم. برعکس، اگر با کسى کدورت و دشمنى داشته باشیم، از دست‌دادن با او پرهیز مىکنیم. به همین خاطر، این دستور مقدس و پربرکت اسلامى، در تحکیم رابطههاى دوستى و اخوت، ثمربخش است.
امام باقر(ع) فرمود: هر دو نفر مؤمنى که با هم دست بدهند، دست خدا میان دست آنان است و دست محبت الهى بیشتر با کسى است که طرف مقابل را بیشتر دوست بدارد.(۹)
و نیز امام صادق(ع) فرمود: هنگامى که دو برادر دینى به هم مىرسند و با هم دست مىدهند، خداوند با نظر رحمت به آنان مىنگردد و گناهانشان، آن‌سان که برگ درختان مىریزد، فرو مىریزد، تا آن‌که آن دو از هم جدا شوند.(۱۰)
شیوه‌ی مصافحه
دست‌دادن نیز، هم‌چون سلام، ادب و آدابى دارد. یکى از آن‌ها پیوستگى و تکرار است. در یک سفر و همراهى و دیدار، حتى چندبار دست‌دادن نیز مطلوب است.
ابوعبیده نقل مىکند: همراه امام باقر(ع) بودم. اول من سوار مىشدم، سپس آن حضرت. چون بر مرکب خویش استوار مىشدیم، سلام مىداد و احوال‌پرسى مىکرد، چنان که گویى قبلا یکدیگر را ندیدهایم. آن‌گاه مصافحه مىکرد. هرگاه هم از مرکب فرود مىآمدیم و روى زمین قرار مىگرفتیم، باز هم به همان صورت، سلام مىکرد و دست مىداد و احوال‌پرسى مىکرد و مىفرمود: «با دست‌دادن دو مؤمن،گناهانشان هم‌چون برگ درختان فرو مىریزد و نظر لطف الهى با آنان است، تا از هم جدا شوند.»(۱۱)
از آداب دیگر مصافحه، فشردن دست، از روى محبت و علاقه است، اما نه در حدى که سبب رنجش و درد گردد.(۱۲)
جابر بن عبدالله مىگوید: در دیدار با رسول خدا(ص) بر آن حضرت سلام کردم. آن حضرت دست مرا فشار داد و فرمود: دستفشردن، هم‌چون بوسیدن برادر دینى است.(۱۳)
هم‌چنین هنگام مصافحه، طول‌دادن و دست را زود عقب‌نکشیدن از آداب دیگر این سنت اسلامى است. در مصافحه، پاداش کسى بیشتر است که دستش را بیشتر نگه دارد.(۱۴)
پیامبر اسلام(ص) نیز این سنت نیکو را داشت که چون با کسى دست مىداد، آن قدر دست خود را نگه مىداشت، تا طرف مقابل دست خود را سست کند و عقب بکشد.(۱۵)
بارى... محبت قلبى را باید آشکار ساخت.
علاقه، گنجى نهفته در درون است که باید آن را استخراج و آشکار کرد، تا از برکاتش بهره برد. روشن‌ترین خیر و برکتش، تقویت دوستی‌ها و تحکیم آشنایی‌ها و رابطهها است. به دستور اسلام، هرگاه مؤمنى را ملاقات مىکنید، مصافحه کنید، خوش‌رویى و چهره‌ی گشاده و بشاش و خندان به هم نشان دهید.(۱۶)
از آثار دیگر مصافحه، «کینهزدایى» است. پیامبر خدا(ص) فرمود: «تصافحوا، فان التصافح یذهب السخیمة»(۱۷) و «تصافحوا فانه یذهب بالغل».(۱۸) مصافحه کنید و دست دهید، چرا که آن، کینه و کدورت را مىزداید.
دست‌دادن با زنان
بر اساس «مکتبى»بودن مرز دوستی‌ها و رابطهها و معاشرت‌ها، دست‌دادن با نامحرم، حرام است و صرف دوستى و رفاقت و آشنایى و همکار بودن یا ملاحظات سیاسى و دیپلماسى در سفرهاى خارجى و دیدارهاى رسمى، دلیل نمىشود که کسى با نامحرم و اجنبى، مصافحه کند. روشن‌فکرمآبى در این مساله جایى ندارد.
رسول خدا فرمود: با زنان دست نمىدهم(۱۹) (البته زنان نامحرم). و در حدیث نبوى دیگرى آمده است: «اگر زنى بخواهد با مرد نامحرم دست بدهد (که نباید دست دهد) و ناچار باشد، یا بخواهد با او «بیعت» کند، از پشت لباس (و با وجود حایل و پوشش دست، دستکش) مانعى ندارد.»(۲۰)
البته معیار عمل، فتواى مجتهدى است که از او تقلید مىکنید و هر مسلمان متعهد، باید براى عمل خود ملاک و حجت شرعى داشته باشد.
پىنوشتها:
۱) سفینةالبحار، محدث قمى، ج۱، ص ۶۴۵.
۲) میزانالحکمه، رىشهرى، ج۴، ص۵۳۵.
۳) خصال صدوق، ص۱۱.
۴) سفینةالبحار. ج۱، ص۴۶۵.
۵) بحارالانوار (بیروت)، ج۷۳، ص۱۰.
۶) میزانالحکمه، ج۴، ص۵۳۸.
۷) اصول کافى (عربى) کلینى، ج۲، ص۶۴۵.
۸) نساء، آیه ۸۶.
۹) اصول کافى، ج۲، ص۱۷۹.
۱۰) همان، ص۱۸۳.
۱۱) همان، ص۱۷۹.
۱۲) بحارالانوار، ج۷۳، ص۲۶.
۱۳) همان، ص۲۳.
۱۴) همان، ص۲۸.
۱۵) همان، ص۳۰.
۱۶) میزانالحکمه، ج۵، ص۳۵۵.
۱۷) بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۸.
۱۸) میزانالحکمه، ج۵، ص۳۵۴.
۱۹) کنزالعمال، حدیث ۴۷۵.
۲۰) همان، حدیث ۲۵۳۴۶.
