امیرالمومنین اسوه‌ی وحدت (قسمت چهل و چهارم)
عمرو بن عبدود
عمرو بن عبدود و همراهانش از خندق گذشتند. عمرو از برجستهترین سواران عرب بود. در جنگ خندق به گونهاى چشم‌گیر حضور یافته بود تا مردم مقام شجاعت او را ببینند. عبور او با تعداد کمى از سواران خود دلیل جرات کم‌نظیر اوست. پس، او تنها فرد (از میان هزاران جنگجو) است که قصد حمله‌ی رو در رو به مسلمانان را داشت، در حالى که با آنان بر یک زمین قرار داشت همه‌ی آنان را به مبارزه طلبید. در نظر بگیرید که صدها یا هزاران نفر از لشکر بتپرستان آرزو داشتند که از او پیروى کنند و از خندق بگذرند. پس این که او جرات مىکند به عنوان نخستین فرد از خندق مىگذرد، خود دلیل بر شجاعت فوق‌العاده‌ی اوست.
على خطر جدید را تحمل مىکند و بعد آن را از بین مىبرد
به راستى گذشتن عمرو و همراهانش از خندق، براى مسلمانان خطرى جدید، و پیشامدى وحشتناک و غیر منتظره را مجسم مىکرد. و نزدیک بود که درب ورود به مدینه -به طور کامل- باز شود و صدها و هزارها به عمرو ملحق شوند، و لیکن این پیشامد ناگهانى على را غافلگیر نکرد، زیرا تاریخ از حضور ذهن على (ع) و پاسخ سریع او براى ما سخن مىگوید، آن‌جا که على(ع) براى پیش‌گیرى خطر به هنگام شدتش و آن‌گاه، از میان‌برداشتن آن مىشتابد.
على در راس جمعى از مؤمنان به سرعت به طرف آن رخنهاى رفت که عمرو در خط دفاعى اسلام ایجاد کرده بود. در آن‌جا جلوى دشمن ایستاد تا مانع عبور کسانى شود که خود را آماده‌ی پیوستن به عمرو کرده بودند(۳). او پس از این که خطر جدید را در این حد متوقف کرد، دست به کار از میان برداشتن قطعى این خطر شد.
در این جنگ که مسلمانان با خطرى روبرو شدند که پیش از آن روبرو نشده بودند، عنصرهاى دفاعى اسلام درست همان عناصر سهگانهاى بود که نقش خود را در دو جنگ بدر و احد ایفا کرده بودند. پایدارى پیامبر(ص)، رهبرى والاى او، و قهرمانى على و ارتش اسلام.
عناصر دفاعى اسلام
در این جنگ عنصر چهارمى به این عناصر اضافه شد. و آن نقش سلمان فارسى بود که به پیامبر پیشنهاد حفر خندق در اطراف مدینه براى حفاظت آن از حملههاى دشمن داد. نقش ارتش اسلام در جنگ احد -همان‌گونه که خواننده توجه دارد- کمتر از نقش آن در جنگ بدر بود. اما نقش آن در جنگ خندق، چه بسا کمتر از نقش وى در جنگ احد بود. علت آن بود که مسلمانان در جنگ خندق هرگز با دشمن روبرو نشدند و لیکن آنان پیش از رسیدن دشمن، خندق را در اطراف مدینه کندند، و بعد از رسیدن دشمن پشت خندق ایستادند.
اما دو عنصر اول نقششان همان نقشى بود که در دو جنگ پیشین داشتند و مهم‌تر از آن پایدارى پیامبر و رهبرى، تدبیر جنگى و دستور سریع او بود در ایجاد حفر خندق. همه‌ی این‌ها اهمیت زیادى در انجام درست این تصمیمات مهم داشته است. اما نقش على در این جنگ در تاریخ دفاع اسلامى آشکار و برجسته است.
