بر بال قلم (بخش اول)
پیام و آیین نوشته
با آنکه همه‌ی اجزای نوشته هم‌چون تار و پود یک قالی در هم تنیده‌اند، می‌توان به هنگام نقد و ارزیابی آن، دو اقلیم را از هم باز شناخت: یکی گستره‌ی محتوا و پیام، و دیگری قلمرو قالب و آیین.
از این رو، می‌توان ویژگی‌های نوشته‌ی خوب را نیز در این دو قلمرو ارزیابی کرد: پیام (محتوا) و آیین (قالب).
البته پیام هر نوشته را می‌توان از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. یکی از تقسیم‌بندی‌های مناسب و کاربردی، تقسیم پیام به چهار لایه‌ی معنایی است. در این تحلیل، خواننده باید به هنگام مطالعه‌ی آثار ادبی چهار لایه‌ی معنایی را در آن جستجو کند: معنای ظاهری، معنای اخلاقی، معنای تمثیلی یا نمادین، معنای روحانی یا عرفانی که متضمن حقیقتی جاوید است.
هنگامی می‌توان اثر ادبی را از لحاظ پیام و محتوا موفق دانست که این جهار لایه‌ی معنایی در آن، به طور متوازن حضور داشته باشند و مفهومی اصیل و ارزشمند را بیان کنند.
