کیمیا

جمله‌ی فعلیه

هرگاه جمله با فعل و فاعل یا نایب فاعل آغاز شود، جمله را فعلیه می‌نامند. فاعل و نایب فاعل مرفوع هستند.

صفحه‌ی 98

حالت‌های گوناگون فاعل و نائب فاعل

فاعل اسم مرفوعی است که پس از فعل معلوم می‌آید. به شکل‌های گوناگون:

1. اسم ظاهر 2- اسم موول 3- ضمیر پیوسته‌ی آشکار 4- ضمیر پیوسته‌ی پنهان

نایب فاعل اسم مرفوعی است که پس از فعل مجهول می‌آید. نایب فاعل حالت‌های گوناگونی دارد از جمله

1. اسم ظاهر 2- ضمیر پیوسته‌ی آشکار 3- ضمیر پیوسته‌ی پنهان 4- گاهی جار و مجرور 5- گاه مصدر یا مفعول‌فیه نایب فاعل واقع می‌شود.

کاربرد آخردر زبان عربی دیده شده است اما در قرآن وجود ندارد و هدف از این کاربرد رساندن مبالغه است.

صفحه 99

ساختار جمله فعلیه

ساختار جمله فعلیه بر دو گونه است

1. ساختار اصلی: هرگاه جمله‌ی فعلیه با فعل و فاعل شروع شود و اجزای دیگر به ترتیب نقش نحوی در پی آن دو بیایند، این ساختار را اصلی می‌نامند.
2. ساختار فرعی: ساختارهای در یک کلام عرب بر چند گونه است:

الف) برخی از ساختارهای فرعی در جابه‌جایی اجزای سخن است.

ب) برخی از کاربردهای فرعی، حذف اجزای سخن است که تعیین اجزای محذوف جمله را قانون نحوی بازگو می‌کند.

ج) ان برخی از کاربردهای فرعی، تنها دلیل بلاغی و ادبی دارد؛ همچون افعال متعدی که در مقام تنزیل، کاربرد فعل لازم دارند. به عبارت بهتر هرگاه تعلق فعل به فاعل و جنبه‌ی صدور آن از فاعل مدنظر باشد، فعل متعدی به جای فعل لازم به کار می‌رود.

صفحه 105

جمله‌های فعلیه در علوم بلاغی

دلالت وضعی و اصلی جمله‌های فعلیه در علوم بلاغی، افاده‌ی تجدد و حدوث در زمان معین، همراه با اختصار است.

دلالت بلاغی و مقامی جمله‌ی فعلیه، استمرار لحظه‌ای فعل است.

صفحه‌ی 106