حلول رمضان طلوع خورشید بندگی... و «خدا» در یک قدمی است
روزه و روزه‌داری ما از آن خدا است. برای او روزه می‌گیریم و خدا وعده داده است که پاداش روزه، خود او است. ذات حق، همان گم‌شده‌ای که حیات‌مان را صرف یافتن آن می‌کنیم. چه پاداش عظیمی برای چه عبادت بزرگی! «الله اکبر...» لب فرو بند از کلام. دل نگه دار از گناه و زبان به کام کش تا کلام غیرحقی بر آن جاری نشود. «الله اکبر...» بخور به نام خدا و حظ ببر از مسلمان و مومن‌بودن خود. افطار به کام جان‌تان شیرین باد!
خوشا به حال روزه‌داران واقعی که به پاداش غیرقابل وصفی وعده داده شده‌اند.
این که «خدا» پاداش روزه است، چه حس شورانگیزی به این عبادت چند وجهی می‌بخشد. شاید به همین بهانه است که حضرت سجاد در وداع سوزان خود با رمضان در دعای ۴۵ صحیفه می‌فرماید: «بدرود ای بزرگ‌ترین ماه خدا و ای جشن اولیای خدا. بدرود ای ماهی که آرزوها در آن به ما نزدیک شد.»
راستی! آرزوی یک مومن واقعی چیست؟ اگر کمتر از «خدا» را بطلبیم، وجودمان را محدود نگه داشته‌ایم و به اقیانوس‌شدن نیندیشیده‌ایم. بیا! دیواره‌های حوض را درهم بشکنیم. در جاری رمضان تن بشوییم و جام وجودمان را از می نابش سیراب کنیم.
خدا را شکر! که به اندازه‌ی ۲۵ روز دیگر فرصت داریم. کافی است باور کنیم که «خدا» در یک قدمی است.
روزه از آن خداست
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر خود می‌نویسد که در حدیث قدسی چنین آمده است که خداوند متعال فرمود: «روزه از من است و من پاداش آن هستم.» این روایت را شیعه و سنی با اختلاف اندکی ذکر کرده‌اند. «مجتبی مهتدی اصل»، کارشناس علوم فقهی با بیان این موضوع، می‌گوید: «لذت روزه‌داری با علم و اعتقاد به چنین روایتی هزار چندان است. اگر در این حدیث فرموده شده است که روزه از آن خداست، به این دلیل است که در برخی از اعمال نیک دیگر به جز بنده و خدا شاید واسطه‌ها و رابطه‌های دیگری نیز وجود داشته باشد اما روزه چون جنبه‌ی نفسی دارد و حقیقت آن دوری‌گزیدن از آلودگی‌های طبیعی و شهوات نفسانی است، فقط و فقط امری است که بین خدا و بنده‌ی خدا انجام می‌شود. به خصوص که فرد دیگری حتی از چگونگی یا انجام آن هم اطلاع پیدا نمی‌کند. پس بنده در این ماه فرصت دارد تا عبادتی به درگاه خدا اهدا کند که صرفا خاص او است.
وی می‌افزاید: «در بخش دوم این حدیث معتبر نیز فرموده‌اند که خدا بدون هیچ واسطه‌ای پاداش روزه‌داری را اعطا می‌کند. در واقع همان‌طور که بنده بدون اطلاع دیگران نزد خدا می‌آید و عبادت او را انجام می‌دهد، خداوند نیز پاداش مخصوص و منحصر به فرد خود را برای بنده‌اش در نظر می‌گیرد و می‌پردازد.»
این کارشناس علوم فقهی در پایان سخنانش، دریافت شخصی خود را از این روایت را چنین بیان می‌کند: «بزرگ‌ترین پاداش روزه، قرب پروردگار است که در این حدیث به روشنی بر آن تأکید شده است.»
سپری از آتش
روزه سپری از آتش است. سپر بودن نه به خاطر امساک صرف است بلکه به خاطر روحیه‌ای است که شخص روزه‌دار با نیت تربیت و انجام فرمان الهی آن هم در راستای عبودیت و خضوع در برابر عظمت خداوند انجام می‌دهد. «الهه آفرینی»، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی و مدرس حقوق مدنی که تحصیلات حوزوی نیز دارد، یکی دیگر از فواید روزه‌داری و برکات ماه مبارک رمضان را اثرات تربیتی و اخلاقی این ماه ذکر می‌کند و می‌گوید: «آمار و ارقام نشان می‌دهد که میزان جرم و جنایت و مراجعه به دادگستری در این ماه کاهش می‌یابد. با روزه‌داری میزان مصرف مردم کاهش پیدا می‌کند و میل آن‌ها به اعمال باطل برای افزودن به آن‌چه دارند از هر راهی (حلال یا حرام) کنترل می‌شود. افراد در این ماه به طور خواسته یا ناخواسته در جریان معنویت فضای حاکم بر جامعه قرار می‌گیرند و همین باعث می‌شود کمی به خود بیایند و بر عواقب اعمال مجرمانه و خلافکارانه‌ی خود بیندیشند.»
نتایج حاصل از یک تحقیق علمی که توسط این مدرس حقوق و با کمک گروهی از دانشجویان دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی حقوق قضایی در ماه رمضان سال گذشته انجام شده است، نشان می‌دهد که در این ماه آمار قتل، خیانت و انواع سرقت به ترتیب ۳۸، ۴۰ و ۵/۲۲ درصد کاهش داشته است. «آفرینی» با بیان این که فلسفه‌ی اصلی در نظر گرفتن ماه صیام، افزایش روحیه‌ی پرهیزگاری و رسیدن به مقام تقوای الهی است، می‌افزاید: «این ماه بهترین زمان برای آن است که افراد به خود بیایند و دریابند که فاصله‌ی آدم‌ها از «بد»بودن تا «خوب»بودن و با «تقوا»شدن به اندازه‌ی زمانی است که تصمیم می‌گیرند در راه خدا و برای خدا قدم بردارند.»
حضرت امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه می‌فرماید: «خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد.»
آثار اجتماعی روزه‌داری
«علی» پانزده سال دارد و برای اولین بار است که روزه می‌گیرد. سفره‌ی افطار با همت او و حمایت مادرش گسترده شده است. چای، خرما، کمی پنیر و سبزی و خامه -عسل همه‌ی آن چیزی است که «علی» روزه‌اش را با آن باز می‌کند.
مادر می‌گوید: «علی آقا! از فردا دیگر خبری از خامه-عسل سیصد تومانی نیست،ها! این اسراف است. ما که روزه نمی‌گیریم تا بهتر و بیشتر از قبل بخوریم.»
علی سکوت کرده و به حرف‌های مادر با دقت گوش می‌دهد. همین فرصت را برای ارائه‌ی یک پیام تربیتی آماده می‌کند و مادر هم با لحنی آرام و مهربان حرف‌هایش را این طور ادامه می‌دهد: «پسرم! ما روزه می‌گیریم تا در این ماه علاوه بر عبادت و مناجات که به درگاه خدا داریم، به فکر افراد مستمند و فقیر جامعه هم باشیم که به دلیل وجود برخی تبعیض‌ها و تنگناها روزها و شب‌های بسیاری را با گرسنگی و غم نان دست و پنجه نرم می‌کنند و...»
حرف‌های مادر ادامه دارد. «علی» به یاد پیرزنی می‌افتد که چندی پیش در اخبار روزنامه‌ها خوانده است به دلیل نداشتن پول پیش خانه، مدت‌ها در گوشه‌ی کوچه‌ای زندگی می‌کرد. پسرک در فکر فرو رفته و هم‌چنان ساکت است.
وقتی سفره‌ی افطار آن شب جمع می‌شد، هنوز بسته‌ی خامه-عسل باز نشده بود.
این ماجرا خاطره‌ی «علی یزدانیان»، نوجوان ۱۶ ساله‌ای است که در اولین روز ماه مبارک سال گذشته برای او اتفاق افتاده است. او که نوجوان فهیم و اندیشمندی به نظر می‌رسد با بیان این خاطره می‌گوید: «فکر می‌کنم یکی از مهم‌ترین اثرات روزه‌داری، همین است که به فکر طبقات فرو دست جامعه هم باشیم و از یاد آن‌ها غافل نمانیم. اگر هر مسلمانی درد واقعی گرسنگی را درک کند، با عمق جانش درمی‌یابد که دردمندان جامعه چه زندگی همراه با رنجی را سپری می‌کنند. آن وقت به راحتی از کنار هر فرد محتاج و نیازمند نمی‌گذرند و در برابر مسائل آن‌ها بی‌تفاوت نمی‌مانند.»
آن‌چه که «علی» با زبان ساده بیان می‌کند، مضمون عمیق حدیث زیر است:
هشام بن حکم از امام صادق علیه‌السلام، درباره‌ی روزه سؤال کرد و امام فرمود: «لیستوی به الغنی و الفقیر... » به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنی مساوات برقرار شود.
سفره‌های شکم‌بارگی
«مینو ضابطی» کارشناس اخلاق و مربی پرورشی دبیرستان غیرانتفاعی آل ظهور در تهرانپارس دراین‌باره می‌گوید: «یکی از دلایل روزه‌داری این است که غنی و ثروتمند طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقر ادای حق کند، چرا که اغنیا معمولاً هرچه بخواهند فراهم است. خدا به این وسیله می‌خواهد میان بندگان خود مساوات باشد و درد و رنج سفره‌ی خالی را به نوعی به اغنیا بچشاند تا به ضعفا و گرسنگان با رحم و شفقت برخورد کنند.»
وی با اشاره به این که متأسفانه به دلیل تجمل‌گراشدن جامعه، مصرف‌زدگی و افزایش روحیه‌ی شکم‌بارگی، سفره‌های افطار در خانه‌ی اغنیا لبریز از انواع طعام رنگارنگ و گران‌قیمت است و سحری‌های پرملات و مایه نیز چاشنی روزه‌داری آن‌ها شده است، می‌افزاید: «اغنیا اگر روزه هم بگیرند، پای سفره‌ی افطارشان از شیر مرغ تا جان آدمیزاد می‌چینند تا مبادا ۱۲-۱۰ ساعت روزه‌داری، آن‌ها را از لذت خوردن و آشامیدن انواع و اقسام گران‌قیمت‌ترین میوه‌ها، نوشیدنی‌ها و طعام باز ندارد. به نظر من چنین روزه‌داری با هدف اصلی این ماه عظیم و پربرکت مغایرت دارد. این عده حتی اگر بر اساس رسم سنتی و پرثواب افطاری‌دادن، سفره‌های عریض و طویل در خانه‌هایشان بگشایند، باز هم دست از افراطی‌گری و تجمل برنمی‌دارند. چه بسا که اگر فردی از طبقه‌ی فرودست پای چنین سفره‌ای میهمان باشد، دچار سرخوردگی در روزهای بعد زندگی‌اش بشود و تأثیر مشاهده‌ی چنین اختلاف طبقاتی به طور ناخواسته و گاهی پنهان بر ضمیر و باطن وی گذاشته شود.»
این مربی پرورشی توصیه می‌کند که در این ماه قدرت و مکنت مالی خود را به فراموشی بسپاریم و سعی کنیم با هدف نزدیکی به خدا و جاانداختن تقوای ناب الهی در قلب‌هایمان روزه‌دار باشیم. وی در پایان هم اضافه می‌کند: «بیایید عهد ببندیم، سفره های افطار و سحر ماه رمضان امسال را هم‌چون سفره‌ی خانه‌ی حضرت علی (ع) بگسترانیم و لذت علی‌وار زندگی‌کردن را حداقل برای یک ماه با ذائقه‌ی جان بچشیم.»
