کیمیا

عید در فرهنگ اسلامىبه بهانه عید نوروز مطالبى پیرامون موضوع فوق ، تقدیم خوانندگان گرامى مى شود : واژه « عید » در اصل از فعل عاد ( عود ) یعود است و براى آن معانى مختلفى گفته اند : از جمله « خوى گرفته » ، « روز فراهم آمدن قوم » و « هر روز که در آن ، انجمن یا تذکار فضیلتمند یا حادثه بزرگى باشد . » گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادى نوینى باز آرد . [1]  و برخى برآن هستند که اصل واژه « عید » از « عادت » است . زیرا آنان ( قوم ) و فامیل و خانواده ها برگرد آمدن دورهم در آن روز عادت کرده‏اند . [2] در لغتنامه تاج العروس درباره عید آورده است : عید در نزد عرب ، زمانى است که در آن شادیها و یا اندوه ها ،  باز مى گردد و تکرار مى شود . [3]  و در فرهنگ معین در این باره آمده است : عید ، روز مبارکى است که در آن مردم جشن مى گیرند و شادى مى کنند و در این روز به همدیگر عیدى مى دهند از قبیل هدیه ، پول ، خلعت . [4] واژه عید در قرآنواژه عید در قرآن فقط یک بار آمده است : ( اللهم انزل علینا مائده من السمإ تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیه منک ) . [5]  خدایا ! نازل کن براى ما مائده‏اى از آسمان که براى اولین و آخرین از ما عید باشد و نشانه‏اى از تو. در تفسیر این آیه آمده است : عید در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است . به روزهایى که مشکلات از قوم و جمعیتى برطرف مى شود و بازگشت به پیروزیها و راحتى هاى نخستین مى کنند ، عید گفته مى شود . و در اعیاد اسلامى به مناسبت این که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج ، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مى گردد و آلودگى ها که برخلاف فطرت است از میان مى رود « عید » گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده ، روز بازگشت به پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است ؛ حضرت مسیح (ع) آن را « عید » نامیده است. [6] عید از منظر حضرت على(ع)عید از نظر على (ع) این است که : هر روزى که در آن روز ، معصیت خدا نشود و گناهى انجام نگیرد ، آن روز را عید خوانده است . « کل یوم لا یعصى الله تعالى فیه فهو یوم عید » و این فرمایش امیرمومنان (ع) اشاره به این موضوع دارد که روز ترک گناه ، روز پیروزى و پاکى و بازگشت به فطرت نخستین است . [7] از سوید بن عفله نقل شده است که گفت : در روز عید بر امیرالمومنین (ع) وارد شدم و دیدم که نزد حضرت نان گندم و خطیفه ( نان شیرمال ) و ملبنه ( حلوا شکرى ) است . پس به آن حضرت عرض کردم : روز عید و خطیفه ؟! حضرت فرمود : « انما هذا لمن عید من غفرله » ؛ این عید کسى است که آمرزیده شده است . [8] در خبر است : چیزى به رسم هدیه نوروزى خدمت امیرالمومنین (ع) تقدیم شد ، حضرت پرسید : این چیست ؟ عرض کردند : یا امیرالمومنین ! امروز نوروز است . فرمود : هر روز را براى ما نوروز سازید . [9] عید نوروز از منظر امام صادق (ع)امام صادق (ع) به یکى از اصحابش به نام معلى بن خنیس در باره عید نوروز فرمود : « ان یوم النیروز هو الیوم الذى اخذ فیه النبى (ص) لامیرالمومنین (ع) العهد بغدیرخم ... و هوالیوم الذى ظفرفیه باهل النهروان ... و هوالیوم الذى یظفرفیه قائمنا اهل البیت » . [10] نوروز ، روزى است که پیامبراکرم (ص) در غدیرخم براى ولایت امیرالمومنین (ع) از مردم پیمان گرفت ؛ روزى است که آن حضرت بر خوراج نهروان پیروز شد و روزى است که قائم ما اهل بیت ( علیهم السلام ) ظهور خواهد کرد . امام کاظم (ع) و جلوس عید نوروزاز آنجایى که عید نوروز ریشه در سنتهاى ما ایرانى ها دارد و این موضوع به زمانهاى بسیار دور برمى گردد ، پس از اسلام ، بنا به نوشته مورخین ، با اندک تغییراتى که در آن به عمل آمده است ، تاکنون در بین ایرانیان جاودانه است ، بنابراین در صدر اسلام ایرانى هایى که در مرکز خلافت به سر مى بردند ، طبق سنت ملى شان به این عید پاى بند بودند  و هدایاى نوروزى را براى سلاطین خود مى بردند . پس از امویان ، عباسیان مورد توجه بعضى از مردم بودند و ایرانى ها با مراجعه به دربار آنها ، هدایایى را به آنها تقدیم مى کردند . در بحارالانوار روایت ذیل آمده است : « ان المنصور تقدم الى موسى بن جعفر (ع) بالجلوس للتهنیه فى یوم النیروز و قبض ما یحمل الیه ... » . [11] منصور دومین خلیفه عباسى به امام کاظم (ع) پیشنهاد کرد عید نوروز جلوس نماید تا مردم نوروز را به او تبریک گویند و هدایاى آنها را دریافت نماید ... و امام (ع) با اکراه پذیرفت . بنابراین عید نوروز مانند بسیارى از سنتهاى ملى که با شئون اسلامى مخالفتى نداشته است ، پس از اسلام در میان ایرانیان باقى مانده است . نوروز از نظر دانشوران اسلامىسید بن طاووس ( یکى از دانشمندان بزرگ شیعه است ) که درباره نوروز مى نویسد : هنگامى که آغاز آفرینش جهان هستى در مثل چنین روزى است ، شایسته است این روز به عنوان روز عید و شادى تلقى گردد . ابن فهد حلى در این زمینه مى نویسد : « یوم النیروز ، یوم جلیل القدر » ، نوروز ، روزى گرانمایه و با منزلت است . حضرت امام (ره) به مناسبت عید نوروز هرسال پیامى داشت و در دیوان شعرش ، ابیاتى ویژه درباره عید نوروز سروده است . و مقام معظم رهبرى در پیام نوروزى سال 1369 شمسى فرمودند : « تحویل سال جدید شمسى که مصادف با نوعى تحول در عالم طبیعت مى باشد ، فرصتى است براى این که انسان به تحول درونى و به اصلاح امور روحى ، معنوى و مادى خود بپردازد ، ایجاد تحول کار خداست ... اما ما موظفیم که براى این تحول در درون خود ، در زندگى خود و در جهان اقدام کرده و همت و تلاش به عمل آوریم . »  سنت هاى نوروزىیکى از سنت هاى حسنه و با ارزش عید نوروز که تا روز سیزده رایج است ، دید و بازدیدها است که میان فامیل ، دوستان انجام مى گیرد و در کتب روایى ما به عنوان  « صله رحم » نام برده شده است . البته لازم است ، در این باره به اولویت هایى توجه داشت : 1. دیدار از خانواده شهدا و جانبازان . 2. دیدار از بستگان نزدیک . 3. دیدار از دوستان . 4. عیدى دادن مخصوصا به نونهالان . 5. آشتى دادن برادران و خواهران دینى و رفع کدورت از بین آنها . پى نوشتها :[1]. لغتنامه دهخدا ، ذیل واژه عید . [2]. لسان العرب ، ابن منظور ، ج 3 ، ص 319 . [3]. همان ، ج 8 ، ص‏43 . [4]. فرهنگ معین ، واژه عید و عیدى [5]. سوره مائده ، آیه 114 . [6]. تفسیر نمونه ، ج 5 ، ص 131. [7]. تفسیر نمونه ، ج 5 ، ص 131. [8]. بحار الانوار ، ج 40 ، ص 326. [9]. وسائل الشیعه ، ج 12 ، ص 214. [10]. بحار الانوار ، ج 56 ، ص 119. [11]. همان ، ج 98 ، ص 419.--------------------------نویسنده : سید عباس رفیعى پور علوى علوى منبع : سایت بلاغ به نقل از : ماهنامه فرهنگ کوثر.