نماز لیلة الدفن (نماز وحشت) و کیفیت آن
نماز لَیلَةُ الدّفن یا نماز شب اول قبر، از نمازهای مستحبی [است] که در شب اول قبر برای میت خوانده و به او هدیه می‌شود. این نماز، نماز هدیه و نماز وحشت نیز نامیده می‌شود. برای این نماز دو رکعتی، سه صورت نقل شده که بر اساس نقل مشهور، در رکعت اول بعد از سوره‌ی حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم پس از حمد، ده مرتبه سوره‌ی قدر خوانده می‌شود و سپس ثواب آن به میت هدیه می‌شود. نماز لیلة الدفن را در هر زمان از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌توان خواند؛ اما بهترین وقت آن بعد از نماز عشا است.
نامها
نام‌های این نماز، نماز هدیه (صلاة الهدیه)[۱] و نماز شب دفن (صلاة لیلة الدفن)[۲] و نماز وحشت (صلاة الوحشة)[۳] است. به این سبب نماز وحشت نامیده شده که فردی که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر انس ندارد و در خود احساس ترس و وحشت دارد و این نماز با فضل الهی وحشت را از او دور می‌کند. پس در واقع نماز رفع وحشت است نه نماز وحشت.[۴]
چگونگی ادای نماز
بر اساس روایات، سه شیوه برای نماز لیلة الدفن نقل شده است.[۵]
صورت اول: بنابر این صورت که مشهور است،[۶] در رکعت اول بعد از سوره‌ی حمد، یک مرتبه آیة الکرسی[یادداشت ۱] و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره‌ی قدر خوانده شود و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمدٍ وَ آلِ مُحمدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان». (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را ببرد).[۷]
صورت دوم: در رکعت اول یک مرتبه حمد و دو مرتبه سوره‌ی توحید (قل هو اللَّه) و در رکعت دوم یک مرتبه سوره‌ی حمد و ده مرتبه سوره‌ی تکاثر را خوانده و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را بگوید)».[۸]
صورت سوم: در رکعت اول، بعد از حمد، دو مرتبه سوره‌ی توحید و یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم، پس از حمد، ده مرتبه سوره‌ی تکاثر خوانده شود.[۹]
احکام
اگر نماز لیلة الدفن به دو صورت نخست خوانده شود، بهتر است.[۱۰]
نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌شود خواند، ولی بهتر است در اول شب بعد از نماز عشا خوانده شود.[۱۱]
اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند.[۱۲]
می‌شود یک نفر چند مرتبه این نماز را به قصد اهداء ثواب به جا آورد.[۱۳]
هرگاه شخص نماز وحشت را سهواً به غیر کیفیتی که ذکر شد به جا آورد باید اعاده کند؛ اگرچه یک آیه از سوره‌ی قدر یا یک آیه از آیةالکرسی را فراموش کرده بود بخواند.[۱۴]
اجیرکردن و اجرت‌گرفتن برای خواندن نماز وحشت جایز است و احتیاط آن است که به عنوان بخشش و احسان به نمازگزار بذل نمایند و او هم نمازش را بدون در نظر گرفتن وجه مالی بخواند.[۱۵]
ثواب خواندن این نماز
پیامبر(ص) درباره‌ی ثواب خواندن این نماز فرمود:
«بر میت ساعتی سخت‌تر از شب اول قبر نمی‌گذرد. پس بر مردگان خود رحم کنید و برایشان صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای شخص درگذشته بخوانید. پس همان لحظه حق‌تعالی هزار فرشته به سوی قبر او می‌فرستد که با هر فرشته جامه‌ای و حلّه‌ای است، و تنگی قبر او را تا روز نفخ صور وسعت می‌دهد و به نمازگزار به عدد آن‌چه آفتاب بر آن طلوع می‌کند، حسنه عطا می‌کند و او را چهل درجه بالا می‌برد.»[یادداشت ۲]
عامل کاهش فشار قبر
محدث نوری در کتاب دارالسلام نقل می‌کند:
«استاد ما، ملا فتحعلی سلطان آبادی گفت: عادت من این بود که هرگاه فردی از دوستان خاندان رسالت از دنیا می‌رفت و خبر آن به من می‌رسید، دو رکعت نماز شب دفن (نماز وحشت) برای او می‌خواندم؛ خواه او را می‌شناختم یا نمی‌شناختم. و هیچ‌کس از این عادت من آگاه نبود، تا روزی یکی از دوستان، در راهی من را ملاقات کرد و گفت: دیشب فلان‌شخص که به تازگی از دنیا رفته بود، را در عالم خواب دیدم و از چگونگی حال او بعد از مرگش پرسیدم، او گفت من بعد از مرگ در تنگنای سختی قرار گرفتم و هنگام حساب‌رسی، مرا به سوی عذاب بردند؛ تا این‌که فلانی (نام شما را برد) دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب نجات داد. خدا پدرش را رحمت کند که به من چنین احسانی نمود. آن‌گاه آن شخص، از من پرسید، آن دو رکعت نماز، چه نمازی بود. من طریقه‌ی خود را در مورد خواندن نماز شب دفن (نماز وحشت) برای او بیان کردم.»[۱۶]
پانویس:
[۱]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۶۸.
[۲]. یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱.
[۳]. خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۶.
[۴]. اسلام کوئست
[۵]. میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰ و ۵۰۱.
[۶]. میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲..
[۷]. نگاه کنید به: یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰؛ خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
[۸]. نگاه کنید به: میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۶.
[۹]. میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱.
[۱۰]. آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
[۱۱]. خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۳۹.
[۱۲]. خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۴۰.
[۱۳]. قمی، الغایة القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۶۲.
[۱۴]. قمی، الغایة القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۶۲.
[۱۵]. خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
[۱۶]. نوری، دارالسلام، ج۲، ص۳۴۸.
[یادداشت ۱]. از دیدگاه برخی فقها آیة الکرسی تا «هم فیها خالدون» خوانده شود؛(یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۹۷) ولی از نظر بعضی از فقها تا «و هو العلی العظیم» کفایت می‌کند.(یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱ (حاشیه حکیم)؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۰)
[یادداشت ۲]. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: لایأْتِی عَلَی الْمَیتِ سَاعَةٌ أَشَدُّ مِنْ أَوَّلِ لَیلَةٍ فَارْحَمُوا مَوْتَاکُمْ بِالصَّدَقَةِ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَلْیصَلِّ أَحَدُکُمْ رَکْعَتَینِ یقْرَأُ فِی الْأُولَی بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّتَینِ وَ فِی الثَّانِیةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ یسَلِّمُ وَ یقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَی قَبْرِ ذَلِکَ الْمَیتِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَیبْعَثُ اللَّهُ مِنْ سَاعَتِهِ أَلْفَ مَلَکٍ إِلَی قَبْرِهِ مَعَ کُلِّ مَلَکٍ ثَوْبٌ وَ حُلَّةٌ وَ یوَسَّعُ قَبْرُهُ مِنَ الضِّیقِ إِلَی یوْمِ ینْفَخُ فِی الصُّورِ وَ یعْطَی الْمُصَلِّی بِعَدَدِ مَا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ حَسَنَاتٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَرْبَعُونَ دَرَجَةً. نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۱۳.
* منبع: سایت ویکی‌شیعه
