چگونه می‌توان با قرآن ثابت کرد که ما نیاز به مرجع تقلید داریم؟
پرسش:
چگونه می‌توان با قرآن ثابت کرد که ما نیاز به مرجع تقلید داریم؟
پاسخ:
خداوند در قرآن از دو نوع پیروی یاد کرده و یکی را تقبیح کرده و پویندگانش را ملامت کرده و دیگری را تحسین کرده و بدان فراخوانده است.
تقلید مذموم:
وَ إِذا قیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَینا عَلَیهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یعْقِلُونَ شَیئاً وَ لا یهْتَدُون(۱)
چون به ایشان گفته شود که از آن‌چه خدا نازل کرده است پیروی کنید، گویند: نه، ما به همان راهی می‌رویم که پدرانمان میرفتند. حتی اگر پدران‌شان بی‌خرد و گمراه بوده‌اند.
قالُوا حَسْبُنا ما وَجَدْنا عَلَیهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یعْلَمُونَ شَیئاً وَ لا یهْتَدُون(۲)
آن آیینی که پدران خود را بدان معتقد یافته‌ایم ما را بس است. حتی اگر پدران‌شان هیچ نمی‌دانسته‌اند و راه هدایت نیافته بوده‌اند؟
تقلید ممدوح:
یا أَبَتِ إِنِّی قَدْ جاءَنی مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ یأْتِک فَاتَّبِعْنی أَهْدِک صِراطاً سَوِیا(۳)
ای پدر، مرا دانشی دادهاند که به تو ندادهاند. پس، از من پیروی کن تا تو را به راه راست هدایت کنم.
فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ(۴)
اگر خود نمیدانید، از اهل کتاب بپرسید.
آیاتی که تقلید را لازم می‌شمرد، فراوان است و نیاز به مرجع یک حکم فطری است. زیرا همه‌ی مردم، عالم به احکام دین نیستند و فرصت و توان مراجعه و استنباط احکام را از کتاب و سنت ندارند و برای فهمیدن حکم خدا، چاره‌ای جز مراجعه به عالمان دین و قرآن و حدیث‌شناس ندارند. قرآن و روایات همین حکم فطری عقل را یادآوری کرده و به تقلید از عالم عادل فراخوانده و از تقلید از فاسقان که علم ندارند و ادعای علم می‌کنند یا علم دارند ولی فاسقند و در حکم خدا دست می‌برند، نهی کرده است.
پی‌نوشت‌ها:
۱. بقره (۲) آیه ۱۷۰.
۲. مائده (۵) آیه ۱۰۴.
۳. مریم (۱۹) آیه ۴۳.
۴. نحل (۱۶) آیه ۴۳.
از سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
