کیمیا

هر نهضت مادام که مراحل دشوار اولیه را طی می‏کند سنگینیش بر دوش افراد مؤمن مخلص فداکار است، اما همین که به بار نشست و یا لااقل‏ نشانه‏های بار دادن آشکار گشت و شکوفه‏های درخت هویدا شد، سر و کله‏‌ی افراد فرصت‌طلب پیدا می‏شود.

روز بروز که از دشواری‌ها کاسته می‏شود و موعد چیدن ثمر نزدیک‌تر می‏گردد، فرصت‌طلبان محکم‌تر و پرشورتر پای علم نهضت سینه می‏زنند تا آنجا که تدریجا انقلابیون مؤمن و فداکاران اولیه را از میدان بدر می‏کنند.

این جریان تا آنجا کلیت پیدا کرده که می‏گویند: «انقلاب فرزندخور است». گوئی خاصیت انقلاب این است که همین که به نتیجه رسید، فرزندان خود را یک‌یک نابود سازد.

ولی انقلاب فرزندخور نیست، غفلت از نفوذ و رخنه‌ی فرصت‌طلبان است که فاجعه به بار می‏آورد . جای دوری نمی‏رویم. انقلاب مشروطیت ایران را چه کسانی به ثمر رساندند؟ و پس از به ثمر رسانیدن چه چهره‏هائی پست‌ها و مقامات را اشغال کردند؟ و نتیجه‌ی نهائی چه شد؟ سردار ملی‏ها و سالار ملی‏ها و سایر قهرمانان آزادی‌خواه، همه به گوشه‏ای پرتاب شدند و به فراموشی سپرده شدند و عاقبت با گرسنگی و در گمنامی مردند، اما فلان‌الدوله‏ها که تا دیروز زیر پرچم استبداد با انقلابیون می‏جنگیدند و طناب به گردن مشروطه‌چیان می‏انداختند، به مقام صدارت عظمی رسیدند، و نتیجه‌ی نهائی، استبدادی شد به صورت مشروطیت.

فرصت‌طلبی تأثیر شوم خود را در تاریخ صدر اسلام نشان داد. در دوره‌ی عثمان، فرصت‌طلبان جای شخصیت‌های مؤمن به اسلام و اهداف اسلامی را گرفتند، طریدها وزیر شدند و کعب‌الاحبارها مشاور، و اما ابوذرها و عمارها به‏ تبعیدگاه فرستاده شدند و یا در زیر لگد مچاله شدند.

چرا قرآن کریم میان انفاق و جهاد قبل از فتح مکه و انفاق و جهاد بعد از فتح مکه، و در حقیقت میان مؤمن منفق مجاهد قبل از فتح و مؤمن منفق مجاهد بعد از فتح فرق می‏گذارد: «لا یستوی منکم من انفق من قبل الفتح و قاتل، اولئک اعظم درجة من الذین انفقوا من بعد و قاتلوا و کلا وعد الله الحسنی و الله بما تعملون خبیر»(حدید/10). آنانکه پیش از فتح انفاق‏ و جهاد کردند (با دیگران) همانند نیستند. آنان از نظر درجه بزرگ‌ترند از کسانی که بعد از فتح انفاق و جهاد کردند. و خداوند به همه وعده نیکی‏ داده و خداوند به آنچه می‏کنید آگاه است.

سر مطلب واضح است. پیش از فتح مکه هر چه بود دشواری و تحمل مشقت‏ بود، ایمان‌ها خالص‌تر و انفاق‌ها و جهادها بی‏شائبه‌تر و از روحیه‌ی فرصت‏‌‌طلبی دورتر بود، بر خلاف انفاق و جهاد بعد از فتح که در آن حد از بی‏شائبگی نبود.

همچنین قرآن درباره‌ی مجاهدین اولین می‏فرماید: بیست نفر شما برابر با دویست نفر از کافران است. ولی همین که عناصر دیگر که هنوز روح اسلامی‏ کاملا در آن‌ها دمیده نشده بود و دقیقا مؤمن به اهداف انقلاب اسلامی نبودند وارد شدند -و در آن هنگام می‏شد اسلام را یک فرصت تلقی کرد- می‏گوید صد نفر شما با دویست نفر دشمن برابری می‏کند.(مضمون آیات 66 و 65 سوره‌ی انفال)

نهضت را اصلاح‌طلب آغاز می‏کند نه فرصت طلب، و همچنین آن را اصلاح‌‌طلب مؤمن به اهداف نهضت، می‏تواند ادامه دهد نه فرصت‌طلب که در پی‏ منافع خویش است. به هر حال مبارزه با رخنه و نفوذ فرصت‌طلبان، علی‌رغم تظاهرات‏ فریبنده‏شان یکی از شرائط اصلی ادامه یک نهضت در مسیر اصلی است.

بررسی نهضت‌های اسلامی صد سال اخیر؛ صفحه‌ی 93