کیمیا

    گل جوانى از بهار باید «الهام‏» گرفت و از پاییز، «عبرت‏»! جوانى، زیباترین گل بهارى است که در بوستان عمر مى‏شکفد. کسى که «نقد جوانى‏» را رایگان از کف بدهد، کوله‏بارى از «حسرت‏» را تا دامنه‌ی قیامت‏ بردوش خواهد کشید. اگر چشم، دریاى هوس شود، قایق گناه در آن حرکت مى‏کند. دریغ! اگر عمر، در خواب و غفلت‏ بگذرد! براى مقاومت در برابر سیل «تهاجم فرهنگى‏»، باید سد ایمان زد و از مرز عقیده و عفاف، نگهبانى کرد. «خود»باختگان در برابر فرهنگ بیگانه، به راحتى «خدا» را هم مى‏بازند. جوانان آگاه و با فرهنگ، آرامش روح را در زندگى آمیخته به معنویت و خداجویى مى‏یابند و زندگى منهاى خدا را تکرار بى‏روح لحظه‏ها و هفته‏ها مى‏دانند. خواهران عفیف، مظهر نجابت‏ شیعه و وارث خون شهیدانند که‏ رسالت تعهد و تقوا بردوش دارند. «حجاب‏» را، نه زندانى که در آن محبوس‏ باشند، بلکه قلعه و دژى مى‏شناسند که از ورود غارت‌گران و مهاجمان ‏جلوگیرى مى‏کند. سیراب از «کوثر عفاف‏»اند و آسوده در «سایه‌سار حجاب‏». راستى... از یادگاران هزاران شهید خفته به خون، چه انتظارى است، جز وفاى به پیمان و پاسدارى از حرمت ‏خون و پاى‏بندى به «میثاق‏»؟! از جوان جامعه ما انتظار است ‏سروى ریشه‌دوانده در اعماق تاریخ و فرهنگ ریشه‏دار «خویشتن‏» باشد، نه هرزه‌گیاهى روییده در مزبله‌ی ‏«بیگانگان‏». آیا غرور «مسلمانى‏» اجازه مى‏دهد «عروسک کوکى‏» غرب باشیم؟... از نخستین روز تکلیف، تا پایان عمر، انسان بار امانتى را بر دوش‏ مى‏کشد که هر لحظه امکان افتادن و شکستن آن هست. به قول حافظ: «آسمان بار امانت نتوانست کشید...» اینکه صاحب «عقل‏» و «انتخاب‏» هستیم، از یک سو مایه‌ی مباهات ‏است، از سوى دیگر تکلیف را سنگین و وظیفه را حساس مى‏سازد. انتخاب‌گرى انسان، تعیین‌کننده‌ی «سرانجام‏» و «سرنوشت‏» اوست و این عقل و خرد است که در راه «بهترین‏»، او را یارى و راهنمایى مى‏کند. تاچه اندازه به این «راه‏»‌نمایى اهمیت دهیم، یا نسبت‏ به آن کم توجه باشیم ‏و بى‏اعتنا. ما، یک عمر، بار حساس و شکستنى شیشه بردوش مى‏کشیم. تنها بر دوش‌گرفتن این بار، افتخارآمیز نیست؛ بلکه اگر سالم و بى‌حادثه آن را به ‏«مقصد» رساندیم و این «شیشه‌ی امانت‏» نشکست، آنگاه پیروزیم و شایسته‌ی تبریک و تقدیر. لحظه لحظه‌ی عمر ما، همراه با همین «انتخاب‏»هاست. این، همان بر دوش‌گرفتن و حمل و تحمل بار شیشه است و هر وسوسه‌ی شیطان، هر خواسته‌ی «نفس اماره‏»، هر پاسخ مثبت ‏به «هوس‏»، مى‏تواند سنگى باشد که این بار شیشه را پیش از رسیدن به مقصد، بشکند. محموله، هر چه ظریف‏تر، شکستنى‏تر و قیمتى‏تر باشد، در حمل و نقل‏آن و رساندنش به مقصد، هوشیارى و مواظبت ‏بیشترى لازم است. به تعبیر قرآن، ظلوم و جهول بودن انسان، موجب شد این بار امانت را به دوش بکشد، بارى که آسمان‏ها و کوه‏ها و زمین از پذیرش مسؤولیت آن‏ ابا کردند و بیمناک شدند و انسان آن را پذیرفت.(14) غیر از امانت الهى، امانت مردمى و مسؤولیت اجتماعى نیز همین ‏حالت را دارد. کسى که به مقام و مسؤولیتى برگزیده یا منصوب مى‏شود، اگرتا پایان توانست‏ به وظایف عمل خویش کند و بار را سالم به مقصد برساند، جاى «تبریک‏» است. از تبریک اول کار چه سود، اگر سالم به پایان نرسد؟ هر کس «قدر» خود را نشناسد، چه انتظارى از دیگران دارد که ‏«قدرشناس‏» او باشند؟ قیمت تو، بسیار بالاتر از آن است که به «حقارت‏» و «دنائت‏» تن دهى و خود را به دوزخ بفروشى. «اراده‏»، موهبت‏ خدایى است که در «اختیار» توست. به اندازه‌ی «بدبودن‏»، قدرت و استعداد «خوب‌شدن‏» دارى، بلکه بیشتر. پس چرا بدى را انتخاب کنى؟ بیشتر از سستى، مى‏توانى جدى و مصمم باشى، پس چرا بى‏حالى؟ به همان اندازه که گنج، رنج مى‏طلبد، «انسان شدن‏» هم تمرین و تلاش مى‏طلبد. راه باطن هم نیازمند نور و روشنایى است. در خانه‌ی دلت، چه شمعى روشن کرده‏اى که در فروغ آن «راه‏» را بیابى و به «بیراهه‏» نیفتى؟ براى «پرورش روح‏»، ممارست و تمرین لازم است. براى «رسیدن‏»، باید فاصله‏ها را کم کرد، فاصله‌ی خواستن تا هدف را، فاصله‌ی خودخواهى تا خداجویى را، فاصله‌ی «ایمان‏» تا «عمل‏» را، گفتار تا کردار را. براى رویش و شکوفایى، «ریشه‏» لازم است و آبیارى و تغذیه و نور و حرارت، ریشه در حکمت و معنویت، آبیارى عقیده و باور، تغذیه‌ی فکر و روح، نور بصیرت و بینش، حرارت عشق و شوق. نفسانیات، نهر عفن و رودخانه‌ی لجن‌بارى است که باید پلى از «عفاف‏» و «تقوا» بر روى آن زد و گذشت، تا به ساحل «فلاح‏» رسید. بهشت، آن سوى رود خروشان گناه است. کسى به «بهشت‏» مى‏رسد که از «جهنم‏» بگذرد! گذشتن از جهنم، یعنى گذر از دروغ، حسد، ریا، تکبر، نفاق، ظلم، غفلت‏ و... شهوت! نگذاریم «گل جوانى‏»، در برابر «طوفان‏هاى شیطانى‏» پرپر شود. بهار عمرمان را با پاییز حسرت و ندامت، بى‏رنگ و افسرده نسازیم.   شبهات و شهوات هم «خلا فکرى‏» و هم «نیاز جنسى‏» لغزش‌گاهى سر راه جوانان است. یکى مسایل فکر و اندیشه را مهم نمى‏شمارد، یکى هم در همین زمینه گرفتار «شبهه‏» یا «انحراف‏» است. مشکلات جنسى نیز براى نسل جوان مى‏تواند مایه‌ی انحراف از مسیر فطرت گردد. قلم‏هاى مسموم، گاهى به «القاء شبهه‏» مى‏پردازند، دل‌هاى بیمار نیز، به تحریک شهوات مشغولند. در این میان، جوانانند که در معرض آسیب‏ قرار مى‏گیرند و اگر «راه صواب‏» و «شیوه‌ی معقول‏» را نیابند، به بیراهه‏کشیده مى‏شوند. آنان که مى‏خواهند براى جوانان دل بسوزانند و برنامه بریزند و طرح‏هاى اصولى اجرا کنند، باید در این دو میدان به برنامه‏ریزى و تامین و جهت‏دهى و برآوردن نیازها بپردازند. مشکل شبهات به «اعتقاد» بر مى‏گردد، مشکل شهوات به غریزه‌ی ‏جنسى از یک سو و زمینه‏هاى کشش به سوى گناه و ارضاى ناسالم این ‏نیرو از سوى دیگر. پس، کار فکرى فرهنگى از یک سو، سالم‏سازى محیط و تسهیل ‏ازدواج از سوى دیگر، ضرورى است. خود جوانان نیز مسؤولند. جوان، اگر به غناى فکرى و گسترش‏ مطالعات دینى و آشناتر شدن با مبانى عقیدتى خویش نپردازد، تضمینى‏ براى سالم‌ماندن در برابر «ترکش شبهه‏» نیست. و اگر به تقویت ایمان و اراده و تسلط بر «هواى نفس‏» و «تعدیل غرایز» و کنترل امیال نفسانى ‏نپردازد، تامینى در برابر «ویروس گناه‏» و «طغیان شهوت‏» ندارد. در میدان «شبهات‏»، نیروى اندیشه و تفکر و علم، چاره‏ساز است و درعرصه‌ی «شهوات‏»، قدرت تقوا و نیروى اراده. این است که «دین‏» و «دانش‏»، دو بازوى نیرومند و دو بال پروازند. هرکدام ضعیف باشد، جوان ما آسیب‏پذیر مى‏شود. جوان، هم باید به قدرت دانش مجهز باشد، هم به نیروى ایمان، تا نه‏گرفتار دام شیطان‏هاى آشکار و نهان شود، نه از رسیدن به هدف در زندگى ‏بازماند. در این راه، «چراغ بصیرت‏» لازم دارد، تا در پیچ و خم‏هاى راه ‏زندگى گم نشود و به بیراهه نرود. کم نیستند «ظاهر الصلاح‏»هاى بد دل و آلوده جان. کسانى را هم که ‏«بود» و «نمود»شان متفاوت و گاهى متناقض است مى‏شناسى. «گناه‏»، یک بیمارى روحى و آفت درونى است. ولى اگر کسى این ‏بیمارى را حس نکند، نه به فکر درمان مى‏افتد، نه در پى پزشک مى‏رود. ممکن است انسان عمرى «خلاف‏» کند و خود را «متخلف‏» نداند. اما نتیجه فرق نمى‏کند. خلافکار، مجرم است و عوارض و عواقب تخلف را هم ‏باید بپذیرد. شیطان، عادت دارد که روى دردهاى درونى و بیمارى‏هاى روحى و اخلاقى انسان سرپوش بگذارد، تا انسان به فکر اصلاح و مداوا نیفتد. مگر از دشمن، جز این انتظار است؟ «اغوا»، «تزیین‏»، «تدلیس‏»، «تلبیس‏» و «تعمیه‏»، از کارهاى ابلیس‏ است. ممکن است ‏یک ریاکار، سال‏ها به خاطر مردم عمل و عبادت کند، ولى خود را از اهل اخلاص بداند. مگر کسى که بدى‏هاى خود را توجیه مى‏کند و براى گناه، یک ‏مستمسک مى‏جوید، جز این است که در دام همین فریب شیطان است؟ تفاوت «درد جسم‏» و «بیمارى روح‏» همین است که عوارض و نشانه‏هاى آن، مشهود و محسوس است، ولى علایم و عوارض این، پنهان ‏و نامرئى. اما در دراز مدت آدم را از پا در مى‏آورد، از درون مى‏پوساند و یکباره انسان فرو مى‏افتد، آنگاه معلوم مى‏گردد که این «بنیان‏»، از مدت‏ها پیش «فرسوده‏» بوده است، بى‌آنکه آشکار باشد. آیا این خطر، جدى نیست؟ فصل جوانى، دوران مناسبى براى این «پاکسازى درون‏» است، تا درخت وجود، از درون نپوسد و پیش از موعد، نیفتد! غلبه بر شبهات، با بینش و دانش، غلبه بر شهوات با ایمان و تقوا.   پ.ن: 14) انا عرضنا الامانة على السموات... (احزاب، آیه 72).